Uciekła mi przepióreczka Stefana Żeromskiego

 

 

 

POWRÓT

 

 

 

Uciekła mi przepióreczka Żeromskiego

   27 lutego 1925 roku, odbyła się w Teatrze Narodowym prapremiera komedii Stefana Żeromskiego Uciekła mi przepióreczka w reżyserii Juliusza Osterwy. Premiera, początkowo planowana na otwarcie sceny narodowej, stała się wielkim wydarzeniem „najgłośniejszą prezentacją polskiego autora współczesnego w całym dwudziestoleciu międzywojennym", która przeszła „nie tylko do historii, ale i do legendy teatru". Sztukę powtarzano 60 razy.

[...]

   Warto dodać, że Osterwa, który był upartym promotorem rodzimego dramatu, zainicjował „pamiętny dzień w historii teatrów warszawskich" – 21 III 1925 wszystkie teatry dramatyczne grały sztuki polskich autorów: Narodowy: Żeromskiego, Polski – Krzywoszewskiego, Mały – Grubińskiego, Teatr im. Bogusławskiego – Micińskiego, Teatr im. Fredry – Witkiewicza, Letni – Konczyńskiego.

 

http://www.narodowy.pl/aktualnosci/archiwum/?a=5971

dostęp 2.3.2013

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   Uciekła mi przepióreczka jest historią społecznika, organizatora kursów dla nauczycieli, docenta Przełęckiego, który pokochał z wzajemnością zamężną, wiejską nauczycielkę, Dorotę Smugoniową. Jednocześnie jego program społecznikowski zależy od wsparcia ze strony zakochanej w nim księżniczki Sieniawianki, która nie szczędzi darów na rzecz kursu. Dla dobra sprawy i ukochanej kobiety Przełęcki grzebie swe szczęście i sławę – udaje mu się sprowokować uniwersyteckich profesorów oraz księżniczkę do dalszego organizowania kursów.

   „Czytając po raz drugi i wczytując się – doznałem uczucia niepokojąco-wzruszającego. Ach, Panie Stefanie. Czym, jak okażę, jak wyrażę swoją miłość do Pana i wdzięczność za to, co Pan napisał. Zostanie w naszym żelaznym repertuarze. Perła nasza najdroższa.  Nie powiem nic, nie będę zapowiadał nic. Proszę mi zostawić swobodę obsady. (...) Pragnę obsadzić tak i pokazać tak, żeby nie patrzono jak na sztukę teatralną – ale żeby widziano i wdychano w siebie, i raz na zawsze zapamiętano, i ciągle sobie przypominano" – pisał przed premierą Osterwa w liście do Stefana Żeromskiego.

   Premiera Przepióreczki przygotowywana była nowatorską wówczas metodą zespołową, uchodzi za najbardziej „redutową" ze wszystkich inscenizacji, jakie ukazały się za dyrektury Osterwy w Teatrze Narodowym i za jedno z jego największych osiągnięć jako aktora i reżysera. W przedstawieniu znalazły się dwie wielkie role – Osterwy jako Przełęckiego i Stefana Jaracza jako Smugonia. Rola Przełęckiego w Przepióreczce była napisana specjalnie dla twórcy Reduty. [Rola Smugoniowej w tym spektaklu była najbardziej znaną rolą Marii Malanowicz – jak napisał jej pasierb Stanisław: "... W naszym majątku w Gałkówku koło Łodzi w ogrodzie był posadzony krzak białego bzu jaki otrzymała Maria na premierze "Przepióreczki" od Stefana Żeromskiego...."]  Dla Osterwy spektakl ten miał szczególne znaczenie. Przepióreczka miała dawać Polakom wiarę w konieczność pracy dla ideału. Podkreśla się też, że w tej sztuce Żeromski najmocniej wyraził etos polskiego inteligenta.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

str.353 – komentarz

 

   Maria Malanowicz-Niedzielska (1900–1943) – aktorka sceny krakowskiej, warszawskiej, poznańskiej i lwowskiej. Osterwa sprowadził ją do roli Doroty Smugoniowej w Przepióreczce z Krakowa, gdzie skończyła szkołę dramatyczną i rozpoczęła występy. 

   Premierowa obsada Przepióreczki – z wyjątkiem debiutującej w Warszawie Malanowicz-Niedzielskiej – miała na afiszu najsławniejsze nazwiska artystów Teatru Narodowego. 

 

Dziennik Polski 1945 (??)  „Przed premierą Przepióreczki"

 

 

 

 

 

 

"...zabawnie splatają się losy rodziny..."

 

   Pierwszy egzamin maturalny w gimnazjum im. św. Stanisława Kostki w Końskich odbył się w 1920 roku. Było zaledwie kilku maturzystów. Natomiast w 1921 roku egzamin maturalny złożyło 19 uczniów. Mniej więcej na początku 1922 roku założono Koło Akademickie.

   W Koneckim Kole Akademickim powstała sekcja teatralna, której kierownikiem został kolega Tadeusz Królikiewicz, posiadający nie tylko wspaniałą aparycję, ale i duże uzdolnienia aktorskie. Do współpracy przy urządzaniu tych przedstawień zaangażowane toż osoby stojące poza kołem np. prof. gimnazjum Emila Proskurnickiego czy Mieczysława Zawadzkiego, absolwenta Oficerskiej Szkoły Artylerii w Toruniu i inni. Tadeusz Królikiewicz był bardzo wymagający i jako reżyser był niezastąpiony. Sam zresztą był bardzo dobrym aktorem.

   Dużym powodzeniem i rozgłosem cieszyła się sztuka pod tytułem Uciekła mi przepióreczka – Stefana Żeromskiego, grana od 15 sierpnia 1925 i drugi raz na żądanie publiczności: w dniu 5 stycznia 1926 roku. Publiczność konecka przyjęła sztukę bardzo gorącymi oklaskami. Po paru tygodniach w dniu 5 stycznia 1926 roku odegrano Przepióreczkę drugi i ostatni raz.

Zarząd Koła 1924

Janusz Malanowicz (siedzi drugi od lewej)

Władysław Malanowicz (stoi pierwszy od lewej)

[z kolekcji Krzysztofa Woźniaka]

 

 

 

  Jak wspomina Henryk Seweryn Zawadzki:

„...W związku ze sztuką Uciekła mi przepióreczka przypomina mi się zabawny epizod. Otóż w grudniu 1925 roku część mojej rodziny wybrała się w odwiedziny do Kielc, do krewnych. Była mroźna pogoda, w przedziale II klasy tylko jedna osoba, otulona futrem. Zdawało się, że śpi. My zaś jadąc przyciszonym głosem zaczęliśmy powtarzać całe ustępy ról wypowiadane przez aktorów Koneckiego Koła Akademickiego w „Przepióreczce”. Wśród jadących była Halina Himnerówna (Smugoniowa), był Henryk Zawadzki (Bączkowski), sufler – Mieczysław Zawadzki i moja matka, która doskonale pamiętała wiele wypowiedzi z ówczesnego przedstawienia. I nagle poruszył się osobnik w rogu wagonu, energicznie odrzucił futro i powiedział: – Nadzwyczajnie. Przecież państwo powtarzacie całe ustępy z „Przepióreczki”? Skąd znacie tak dobrze tekst? Na końcu wstał i przedstawił się: Jestem Jaracz. Gdyśmy mu wyjaśnili sytuację i powiadomili o odegraniu „Przepióreczki” w Końskich w dniu 15 sierpnia 1925 roku, to Jaracz powiedział, że właśnie w tych dniach ma jechać do Żeromskiego i powiadomi go o tym zdarzeniu. – To wy jesteście pierwsi po Warszawie w odegraniu tej sztuki. To się Żeromski ucieszy. Dalej do samych Kielc wypytywał o szczegóły, o dekoracje, kostiumy itp. To było bardzo miłe spotkanie z wielkim aktorem.

 

http://www.konskie.org.pl/2011/08/koneckie-koo-akademickie.html  dostęp 23.3.2013

Podpis na fotografii: Przedstawienie amatorskie Uciekła mi przepióreczka Żeromskiego

 Obsada: ... Zabrzeziński - Stanisław Malanowicz

Pieczątka na odwrocie fotografii: Fotografia artystyczna F. Mankiewicz i A. Borowiec w Końskich [z kolekcji Krzysztofa Woźniaka]