Najstarszy dokument dotyczący konwentu w Rudach pochodzi z roku 1258, możliwe jednak, że fundacja nastąpiła już w roku 1252. Fundatorem był książę Władysław Opolski wywodzący się z górnośląskiej linii Piastów. 

   Kościół murowany p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny jest trójnawową bazyliką z transeptem i prezbiterium na planie zbliżonym do kwadratu. W latach 1723–1726 na przedłużeniu południowego ramienia transeptu wybudowano kaplicę, w której znajduje się do dzisiaj słynny obraz z XV w. Matki Boskiej Pokornej – jest on celem licznych pielgrzymek z całego Śląska, Małopolski, a nawet Czech i Niemiec. W ołtarzu bocznym św. Floriana znajdują się relikwie św. Walentego. Do roku 1671 mnisi zamieszkiwali w średniowiecznych zabudowaniach, ale po kolejnym pożarze wybudowano murowany, piętrowy kompleks mieszkalny, przylegający od północy do kościoła. W kolejnych etapach, do ok. 1730 r. do północnego skrzydła klasztoru dobudowany został pałac opacki z czworobocznym dziedzińcem. 

   Opactwo cysterskie nastawione było na wydajną gospodarkę agrarną i leśną. W 1744 r. zostało tu otwarte pierwsze na Górnym Śląsku gimnazjum męskie, przy którym działał teatr, a od 1781 r. studium filozoficzno-pedagogiczne. Cysterska szkoła była uważana za najlepszą w regionie. Pod koniec XVIII w. klasztorna biblioteka liczyła około 12 tys. różnorodnych woluminów.

   Klasztor istniał do 1810 r., kiedy to uległ kasacji na mocy edyktu króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II. Dobra zakonu przejął, wywodzący się z niemieckiego rodu arystokratycznego, książę Hohenlohe. Przebudował on klasztor i pałac na swoją siedzibę,. Od tego czasu Rudy były miejscem odwiedzanym przez możnych tamtej epoki. W styczniu 1945r. podczas marszu Armii Czerwonej na zachód, kościół i zabudowania klasztorne zostały podpalone i zniszczone. Ocalała jedynie Kaplica Mariacka z cudownym obrazem Matki Boskiej Rudzkiej. Obecnie kościół jest wyremontowany. 

   Na szczególną uwagę zasługuje również rozciągający się wokół pałacu park założony przez książąt raciborskich. Przez park przepływa rzeka Ruda. Możemy tu znaleźć około 20 egzemplarzy roślin o statucie pomnika przyrody, ponad 70 gatunków krzewów i drzew egzotycznych. Zespół ten jest zgłoszony do rejestru Dziedzictwa Kulturowego UNESCO jako zabytek klasy zerowej.