Browar w Tychach

Browar w Tychach

Został założony prawdopodobnie u schyłku XVI wieku (pomiędzy 1593 a 1613 rokiem), na terenach należących do rodu Promnitzów. Po raz pierwszy wymieniony został w 1613 roku. Kolejny przekaz o browarze pochodzi z urbarza państwa pszczyńskiego z 1629 roku, który obok browaru wymienia również słodownię: „Ten folwark posiada znaczne prawo piwowarskie, można tu co tydzień piwo warzyć, przynosi przeto znaczną korzyść. Przytem słodownia, browar z miedzianym kotłem i wszelkiemi naczyniami warzelnymi; może być bardzo dobrze wykorzystany także dla bydła i innych potrzeb.”

„Ja Zygdfryd, pan z Promnic, pan na Pszczynie, dziedziczny pan Państwa Niemodlińskiego i na Kantersdorfie, zeznaję, że przyjołem (...) sławetnego Stanisława Staśkę ze Zbyneli (...) jako słodownika, piwowara i gorzelnika”.

Najstarsze zachowane dokumenty


zbiory muzeum

W drugiej połowie XVII wieku browar został wydzierżawiony, ale w 1724 roku wrócił on pod zarząd panów na Pszczynie. W 1825 r. Pszczyna, do tej pory stolica Wolnego Państwa Stanowego, została księstwem, a w 1861 r. Jan Henryk XI Hochberg, książę pszczyński przejął od Promnitzów folwark z browarem i jeszcze w tym samym roku rozpoczął budowę nowego i nowoczesnego zakładu z warzelnią, chłodnią, słodownią, młynem, suszarnią i lodownią. Wybudowanie linii kolejowej Warszawa–Wiedeń stworzyło bardzo korzystne warunki rozwoju. W 1893 r. browar zyskał połączenie kolejowe z dworcem w Tychach.

Widok browaru

W 1897 roku spółka akcyjna Brieger Aktien-Brauerei-Gesellschaft wybudowała Browar Obywatelski. Produkcję piwa rozpoczęto w nim w 1898 roku i nowy browar szybko stał się konkurencją dla Browaru Książęcego. W 1899 roku zostało zawarte pomiędzy obydwoma browarami porozumienie dotycząca jednolitych cen piwa. W 1918 roku „Browar Książęcy” wykupił ponad 90 proc. akcji „Obywatelskiego” co zakończyło rywalizację. W 1936 roku Browar Obywatelski przeszedł w dzierżawę zarządcy przymusowego dóbr księcia pszczyńskiego, a 1 lutego 1939 wraz z Browarem Książęcym wszedł w skład nowo powstałej spółki akcyjnej „Książęce Browary S.A. w Tychach”.

Roczna produkcja piwa w Browarze Obywatelskim w okresie międzywojennym wynosiła od 40 do 50 tys. hl. Browar nie ucierpiał znacząco w czasie II wojny światowej, co pozwoliło na szybkie uruchomienie produkcji. Został upaństwowiony 1 lutego 1945. Do 1949 podlegał Browarowi Książęcemu, a następnie do 1950 działał jako samodzielne przedsiębiorstwo podlegające Państwowemu Zjednoczeniu Przemysłu Piwowarskiego w Zabrzu. Po okresie przynależności do Tyskich Zakładów Piwowarskich od 1951 do 1975, Browar Obywatelski podlegał Górnośląskim Zakładom Piwowarskim. 1 stycznia 1980 roku stał się częścią Zakładów Piwowarskich w Tychach. Po likwidacji browaru, w 2001 roku jego zabudowania stały się własnością prywatnej firmy.

W 1929 r. prestiż browarów znacznie wzrósł dzięki hucznym obchodom 300-lecia warzenia piwa w Tychach.

zbiory muzeum

W roku 1922 Browar Książęcy znalazł się na ziemiach polskich. W okresie międzywojennym rósł popyt na piwo, dlatego inwestowano w browary. Po roku 1926 w Polsce upowszechniło się piwo marki „Książęco Tyskie”.

Ze względu na zadłużenie księcia wobec skarbu państwa polskiego, w roku 1934 ustanowiono zarząd komisaryczny w browarze „Książęcym”, a dwa lata później w „Obywatelskim”. Zarząd trwał do roku 1938, gdy powstała spółka „Książęce Browary S.A.” w Tychach, której założycielami byli: książę pszczyński Jan Henryk XV i jego syn Aleksander. Spółka obejmowała browary „Książęcy” i „Obywatelski” w Tychach oraz „Browar Piwa Słodowego” w Siemianowicach.

zbiory muzeum

3 września 1939 roku po zajęciu Tychów przez wojska niemieckie, nad browarem ustanowiono komisaryczne powiernictwo Rzeszy Niemieckiej. Browar Książęcy zmienił nazwę na „Fürstliche Brauerei A. G. In Tichau”, a Obywatelski na „Bürgerliche Brauerei”.

zbiory muzeum

Po wyzwoleniu 27 stycznia 1945 roku browary zostały przejęte przez pracowników i 1 lutego 1945 znacjonalizowane. Po niezbędnych naprawach produkcję wznowiono 6 marca 1945 roku. Przeprowadzono również modernizację. W roku 1973 rozpoczął się eksport piwa. W 1967 roku pod zarząd Browarów Tyskich oddano dwa browary będzińskie ( „Zamkowy” i „Korona”) oraz jeden sosnowiecki (Browar „Zamkowy”), który wkrótce zamknięto, gdyż nie nadawał się do remontu. W 1975 r. połączono browary tyskie i zabrzańskie w jedno przedsiębiorstwo – Górnośląskie Zakłady Piwowarskie z siedzibą w Zabrzu. Samodzielność tyskie browary odzyskały 1 stycznia 1981 roku. 13 lipca 1992 roku browary tyskie stały się jednoosobową spółką Skarbu Państwa – Browary Tyskie Górny Śląsk S.A. 1 stycznia 1999 roku zamknięty został „Browar Obywatelski”. W kwietniu 1999 roku z połączenia Browarów Tyskich i LECH Browary Wielkopolskie powstała Kompania Piwowarska S.A.