|
Już w XIV i XV wieku nad Małą Panwią powstawały prymitywne huty żelaza w
postaci kuźnic, znanych na całym Śląsku. W kuźnicach wytapiano żelazo
w piecach łupkowych, stanowiących doły zasypane rudą darniową i węglem
drzewnym. Dla osiągnięcia wysokiej temperatury, potrzebnej do wytopu
dmuchano powietrze miechami do napełnionego węglem drzewnym i rudą pieca.
Miechy pędzono siłą wody rzeki Mała Panew.
|
Roździeński
Walenty
Officina
ferraria abo Huta i warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego
:
poemat
z roku 1612
Wszakoż
w księstwie opolskim nad te wszytkie szląskie
Kuźnice nasławniejsze już są małpadewskie;
Także
i te, co z nimi z jednych rud działają
Żelazo, niepodlejszą od nich sławę mają.
Między
którymi naprzód bruskowska nastała,
Która
także od Niemców zbudowana była
Z tejże ziemie myszyńskiej na Małpadwi rzece,
Która
–
wstawszy od granic polskich –
w Odrę ciecze.
Te
kuźnice Małpadwią z przodku nazywano
Od
Małpadwie, iż ją zbudowano
Przy niej; zaczym tych czasów te wszytkie kuźnice
Małpadewskimi
zową, co są na tej rzece.
Których
jest siedm: od góry zielonego pierwsza,
Wtorą zową miodkowską tę, co jej jest bliższa,
Pod
tą jest barzo stara kuźnica kuczowska,
Czwarta niżej w pół mili leży jędrykowska.
Niżej
zaś jędrykowskiej w ćwierć mili kuźnice
Jest plaplińska kuźnica tam, gdzie Pałecznice
Strumień
wpada w Małpadew, którą osobliwie
Na
kopcu postawiono w miejscu grzecznym prawie.
|
Z początkiem XVIII wieku
wskutek wzmożonego zapotrzebowania na żelazo, zaczęły powstawać
„wysokie” piece, w których osiągano wyższą temperaturę i
wydajność. W masywie leśnym nad Małą Panwią i Kłodnicą istniało w
okresie przed powstaniem Huty
„Małapanew” 12 wysokich pieców z
28 pieców do fryszowania. Były one w posiadaniu panów feudalnych, którzy
zwłaszcza w XVIII w zaczęli eksploatować siły poddanych im chłopów
pańszczyźnianych do różnego rodzaju pracy przemysłowej. Powstawały więc
gorzelnie, wapniaki, huty, cegielnie i inne zakłady.
Po zajęciu Śląska
przez króla pruskiego
Fryderyka II nastąpił
kolejny okres rozwoju hutnictwa. Autorem projektu jego rozbudowy był pruski
minister Heinitz, a realizatorem projektu został hrabia Reden. To on zwrócił
uwagę na tereny nad Małą Panwią,
proponując zbudowanie tu huty żelaza. Fryderyk II wydał rozporządzenie
o budowie huty na lewym brzegu rzeki, między wsiami Krasiejów i Schodnia.
Miejsce to było korzystne pod względem komunikacyjnym, tj. w niedużej
odległości od Odry, oraz zasobne w drewno, którego miały dostarczać
okoliczne lasy państwowe, zaś sama rzeka Mała Panew stanowiła ważne źródło
energii. Hutę usytuowano na miejscu młyna wodnego, należącego do chłopa
o nazwisku Ozimek. Nazwisko właściciela przeszło później na nazwę
osady zamieszkałej początkowo przez fachowców i urzędników z huty.
Realizatorem budowy zakładu był miejscowy nadleśniczy Rehdanz. Już w
sierpniu 1754 roku stanął na miejscu młyna pierwszy wysoki piec, a w roku
następnym drugi. W listopadzie 1754 roku na prawym brzegu Małej Panwi
uruchomiono 2 piece do fryszowania.
3 listopada 1779
roku wszystkie huty na terenie Prus zostały przekazane departamentowi górnictwa
i hutnictwa. Ten z kolei oddał śląskie huty pod administrację wrocławskiego
Urzędu Górniczego. W latach 1834–1918 nazwa huty brzmiała: Königliches
Hüttenamt Malapane O.S., od stycznia 1919 roku – Staatliches Hüttenamt
Malapane. W kwietniu 1924 roku huta przeszła do nowopowstałego
Preussische Bergwerks-und Hütten-Aktien Gesellschaft, Hüttenamt Gleiwitz,
Werk Malapane. W 1928 roku administracja techniczna i handlowa huty została
przeniesiona do Gliwic i złączona z administracją huty gliwickiej. Po
objęciu władzy przez Hitlera huta weszła w skład koncernu Oberhütten
Aktien-Gesellschaft Gleiwitz Hutte Edelsthlwerk Malapane. W 1944 roku
nazwa huty brzmiała: Oberhütten, Vereinigte Oberschlesische Hüttenwerke
Aktiengesellschaft Gusstahlwerk Malapane.
|
