Zagwiździe (Friedrichsthal) 

Huta Kluczborska (Kreuzburgerhütte)

 

 

  Wieś Zagwiździe powstała w połowie XVIII wieku, w związku z budową w 1754 roku na zlecenie króla Fryderyka II huty żelaza „Kreuzburgerhütte” (Huta Kluczborska). Do jej szybkiego rozwoju przyczyniło się zapotrzebowanie na amunicję, którą w pierwszym okresie produkowała. 

   W celu uruchomienia maszyn spiętrzono wody rzeki Budkowiczanka. Jako pierwsze powstały wielki piec z wieżą gichtociągową oraz odlewnia, nieco później fryszerka. Woda kierowana była kanałem do budynku nieodległej młotowni. W źródłach z 1793 roku można znaleźć wzmiankę o 3 piecach hutniczych do wytapiania żelaza i jednym do cynku. 

   W roku 1755 roku we wsi mieszkały 24 rodziny, ale liczba mieszkańców systematycznie rosła: w roku 1819 było ich 769, a w 18401058. W 1765 roku istniała już szkoła pod patronatem władz hutniczych  Szkoła Hutnicza, jak ją określano, z niemieckim wykładowym (w 1871 roku przekazana parafii ewangelickiej w Zagwiździu), w 1784 utworzono Gminną Szkołę Katolicką z polskim językiem nauczania. 

   W 1761 roku wojska rosyjskie zniszczyły hutę, ale po ich wycofaniu przystąpiono do odbudowy.

 

   Do dzisiaj zachowało się kilka obiektów : 

odlewnia z 1839 roku, rozbudowana w XIX i XX wieku, z wielkim piecem i wieżą gichtową

młotownia z 1806 roku częściowo zachowało się wyposażenie: drewniany młot oraz pozostałości pieców.

magazyny w jednym z nich, pochodzącym z 1802 roku została utworzona Regionalna Sala Muzealna

kanały robocze częściowo zniwelowane

dwa zbiorniki retencyjne na rzece Budkowiczance

 

Huta w Zagwiździu na grafice z kolekcji Haselbacha. 

Alfred Haselbach, browarnik i mecenas z Namslau (Namysłów) stworzył w połowie XIX w. 

unikatową kolekcję widoków Śląska .

 

Zabudowania odlewni dziś na pierwszym planie jaz z 1754 roku na rzece Budkowiczance

 

Nie znalazłam nigdzie informacji kiedy zamknięto odlewnię, ale było to niedawno
Stąd kanałem woda była doprowadzana do młotowni. Obudowa starego kanału jest w nienajlepszym stanie wlazłam do środka, ale komary żarły, pokrzywy parzyły, a kiedy ze stropu spadł kamień nie ukrywam że spanikowałam nic dziwnego, że zdjęcia są nieostre

Odlewnia stoi opuszczona i popada w ruinę, nieco więcej szczęścia miały zabudowania młotowni, gdyż ulokowano w nich muzeum. Również kanał wychodzący z pomieszczenia gdzie znajdują się koła napędowe nadal napełniony jest wodą, co razem tworzy wielce malowniczy widok.

Na mostku znajduje się nadal oryginalna barierka

 

W pomieszczeniach młotowni zachowały się śladowe resztki dawnego wyposażenia, 

w tym drewniany młot kuźniczy i resztki pieców

A to komplet otwór drzwiowy i drzwi. Drzwi zostały skradzione i odzyskane, obecnie stoją w Izbie Regionalnej

Tabliczka obok otworu pokazuje poziom wody podczas powodzi w 1997 roku.

W budynku dawnego magazynu urządzono Izbę Regionalną

 

 

Materiały źródłowe:

H. Fechner; Geschichte des Schlesischen Berg- und Hüttenwesens in der Zeit Friedrich d.G., Friedrich Wilhelm II und Friedrich Wilhelm III 1741 - 1806
Berlin 1903

K. Popiołek; Historia Śląska od pradziejów do 1945 roku; 1984 

A. Syska; Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego; Katowice 2008

E. Winter; Die Creutzburgerhütte und das Dorf Friedrichsthal, Göttingen 1987

wikipedia

 

Gliwice, czerwiec 2009

www.malanowicz.eu

Moje pasje

Architektura

Industria

Huty