Zespół dawnej kopalni Ludwik

 

 

   Zespół obejmuje zabudowę historycznego zakładu górniczego. Jego początki sięgają lat pięćdziesiątych XIX wieku. W 1852 roku zostało nadane pole górnicze kopalni „Ludwigsglück”. Było własnością m.in. Gustawa Ruffera i parafii w Biskupicach. W latach 1854–1857 większą częścią kopalnianych udziałów dysponowała spółka „Schlesische AG für Bergbau und Zinkhüttenbetrieb”. Następnym właścicielem został berliński przemysłowiec Albert Borsig, dzierżawca pobliskiej kopalni „Hedwigswünsch”. Do regularnej eksploatacji udostępnionych pokładów węglowych przystąpiono w 1873 roku. Od lat siedemdziesiątych XIX wieku trwała rozbudowa kopalni obejmująca kompleks powierzchni zakładu. W 1899 roku kopalnię zniszczył pożar a przy braku odpompowania wód dołowych, wyrobiska kopalni pozostawały zalane. 

 

 

    W 1901 roku wyrobiska zostały odwodnione i przystąpiono do realizacji kompleksowego projektu rozbudowy powierzchni. W 1910 roku w obrębie zakładu został dobudowany budynek dla cechowni, szatni, łaźni i biur, a w okresie 1912–1913 zbudowano rozdzielnię elektryczną, ślusarnię z kuźnią, ciesielnię, portiernię, markownię oraz zbudowano hotel robotniczy. W 1920 roku kopalnia stała się własnością spółki „Borsigwerke” AG. Zakres największych zmian był wynikiem inwestycji prowadzonych w drugiej dekadzie XX wieku. W tym czasie mała kopalnia, z typowym dla drugiej połowy XIX wieku układem przestrzennym, została przekształcona w duży, nowoczesny zakład. Dokonana rozbudowa zmieniła przestrzenną sylwetkę kopalni, w której zostały wyeksponowane budynki o ujednoliconej, historyzującej i starannie zaprojektowanej formie architektonicznej. Po rozbudowie nowy fragment kompleksu pochodzący z lat 1910–1918 utworzył najbardziej charakterystyczną część zespołu kopalni „Ludwik”. Część ta utrwaliła się w krajobrazie miasta. 

   Wyeksponowany fragment zawiera obiekty przemysłowe wyróżniające się pod względem architektonicznym. Obejmuje budynki cechowni, biurowca, łaźni i szatni, maszynowni szybu „Konrad” oraz halę warsztatu ślusarskiego z kuźnią. Wyszczególnione budynki zostały rozplanowane w strefie frontowej oraz po obu stronach głównej drogi wewnętrznej. Zabudowa uzyskała dobrą ekspozycję widokową prezentując ciekawe i indywidualne rozwiązania architektoniczne. W 1945 kopalnia została przejęta przez władze polskie. 

 

zdjęcie z 2006 roku

 

 

„Dom Kawalera” 

 

   Obiekt do dnia dzisiejszego zachował pierwotny wystrój ceglano-tynkowany elewacji wzbogacony kamiennym detalem. Jest wpisany do rejestru zabytków z mocy decyzji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach

   Jest to budynek dawnego hotelu robotniczego kopalni Ludwigsglück w Zabrzu, zbudowany w latach 1915–1924 roku. W okresie międzywojennym służył celom socjalnym. W następnych latach funkcjonował jako obiekt administracyjny. Uzyskał staranną formę architektoniczną, dzięki czemu jest charakterystycznym, a jednocześnie wyróżniającym się elementem zespołu kopalnianego. Zbudowany w konstrukcji murowanej z cegły ceramicznej z klinkierową okładziną ścian i ciosami piaskowca w przyziemiu. Budynek nie otynkowany, trójkondygnacyjny, podpiwniczony z zagospodarowanym poddaszem w obrębie dachu mansardowego. Wnętrze dwutraktowe ze środkowym korytarzem. W głównej części budynku znajduje się reprezentacyjna sala jadalna o wysokości dwóch kondygnacji ze stropem kasetonowym wspartym na czterech filarach z dekoracyjnymi głowicami.

 

zdjęcie z 2006 roku

 

Sala jadalna dawniej....

 

...i dziś

 

Pokoje mieszkalne

 

 

 

 

 

   W latach 1987–1991, po zasypaniu głównych szybów, kopalnia została wyłączona z eksploatacji. W 1992 roku większa część zespołu pola „Ludwik” KWK Pstrowski została wydzierżawiona Przedsiębiorstwu Górniczemu DEMEX sp. z o.o., które od 1999 roku jest właścicielem nieruchomości i użytkownikiem wieczystym gruntu. W 2006 roku, decyzją Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zespół zabudowy Kopalni „Ludwik” został wpisany do rejestru zabytków „A” województwa śląskiego. W 2008 roku, kompleks budynków tzw. markowni, w skład którego wchodzą budynek cechowni, budynek łaźni i budynek biurowy administracji górniczej, został wydzierżawiony Stowarzyszeniu Kopalnia Sztuki na prowadzenie działalności kulturalnej.

 

Wyremontowana markownia służy obecnie jako sala koncertowa

 

 

...a pomieszczenie obok jako sala wystawiennicza

 

 

 

   Zespół zabudowań ma obecnie dwa oblicza. 

Część budynków została już wyremontowana, albo prace są w trakcie, część czeka na lepszy los.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Materiały źródłowe:

www.kopalniasztuki.com

www.um.zabrze.pl

 

Tekst archiwalne: Wystawa w markowni 

 

Tekst i zdjęcia: Małgorzata Malanowicz

 

październik 2010