Spalony
drewniany kościół w Łączy
Dnia 30 stycznia 1994 roku spłonął całkowicie
wraz z całym wyposażeniem najstarszy z drewnianych kościółków ziemi
gliwickiej.
Pierwsze wzmianki w źródłach historycznych, dotyczących kościółka,
pochodzą z 1447 r. (Wzmianka w wykazie Świętopietrza archidiakona
opolskiego – prawdopodobnie Łącza przynależała do dekanatu
Ujazdowskiego). Kościół był konsekrowany w 1490 roku. Na przełomie
XVI i XVII wieku zamieniono go czasowo na zbór protestancki. Od
początku XVIII w. stanowił filię kościoła parafialnego w
Rachowicach. 1 lipca 1959
roku dekretem Kurii Biskupiej w Opolu utworzono parafię Bojszów,
gdzie Łącza stanowi jego filię. Do
1698 r. kościół pw. św. Marcina, następnie pw. św. Jana
Chrzciciela, a od roku 1929 – pw. Narodzenia NMP i św.
Marcina.
Ostatni kształt kościoła
pochodził z końca XV wieku. Zbudowany został w południowej części
wsi, na wzniesieniu pośród cmentarza grzebalnego. Otoczony starymi
lipami był orientowany, drewniany, konstrukcji zrębowej z
nieociosanych okrąglaków. Przycieś znajduje się na ziemi. Węgły
były związane na nakładkę. Wieża była późniejszej daty,
konstrukcji słupowej, odnawiana w 1806 roku, 1884 i w 1964 roku.
Prezbiterium było kwadratowe, prosto zamknięte, obok od północnej
strony znajdowała się zakrystia. Nawa była prawie na rzucie
kwadratu, szersza i wyższa od prezbiterium (wewnątrz równej
wysokości). Od zachodu do nawy przystawiona była wieża, niezwiązana
z korpusem. Wewnątrz prezbiterium i nawy były płaskie stropy. Na
belce tęczowej był późnobarokowy krucyfiks z końca XVIII wieku.
Chór muzyczny też był drewniany, odnowiony i powiększony na przełomie
1872 i 1873 roku. Wsparty był na sześciu słupach z entazą (w tym
dwa przyścienne), z kapitelami z ozdobnym ząbkowaniem. Parapet był
trójboczny z lekko wysuniętą częścią środkową. Na zewnątrz
od północy były soboty, wsparte na słupach przy nawie, w późniejszych
czasach zaszalowane i zamienione na przedsionek z wejściem na chór
muzyczny. Od wschodu i południa ściany prezbiterium i nawy były
oszalowane gontem. Okna były prostokątne, od południa w nowych
oprawach. W prezbiterium od wschodu było małe okno opatrzone starą
kratą z zadziorami. W zakrystii od wschodu było okienko prawie
kwadratowe, wycięte w zrębie, ze starym zakratowaniem. Odrzwia z
prezbiterium do zakrystii i do nawy od północy były zamknięte,
ostrołukowe, od zachodu do nawy prostokątne. Drzwi do zakrystii
miały stare okucia w kształcie liści. Dachy kościół miał
dwuspadowe, strzeliste, gontowe. Szczyty były zaszalowane gontem.
Od południa dach prezbiterium spływał na zakrystię, dach nawy na
soboty. Na kalenicy dachu nawy znajdowała się kwadratowa wieżyczka
na sygnaturkę, z przezroczami w oszalowaniu, nakryta gontowym
daszkiem z krzyżem. Wieża była na rzucie prawie kwadratu,
dwukondygnacyjna, oszalowana tarciami, ściany były lekko pochyłe,
przycieś osłonięta fartuchem gontowym. Hełm był ośmioboczny,
gontowy. |
|
Posiadał cenne zabytki, m. in. gotycką rzeźbę Madonny z Dzieciątkiem
z początku XV w.
Ołtarz
boczny od południa był pseudogotycki z XX wieku z rzeźbą
Matki Boskiej z Dzieciątkiem, wczesnogotycką z ok. 1425,
1430 roku, odnowioną w XX wieku, i czterema wczesnogotyckimi
płaskorzeźbami z tego samego czasu: św. Jana Ewangelisty i
trzech innych apostołów, zapewne św. Piotra, św. Judy
Tadeusza i Szymona Zeloty. Rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem
i cztery płaskorzeźby Apostołów zostały odnowione w 1960
roku przez p. mgr Kunegundę Ptak z Lublińca. Obecnie znajdują
się w Diecezjalnym Muzeum w Opolu, dlatego ocalały przed pożarem
kościoła.
W kościele znajdowała się także zabytkowa barokowa ambona
i konfesjonał z
przełomu XVIII i XIX w. |
Chrzcielnica została zamieniona na kropielnicę, była dębowa,
kielichowa w stylu gotyku ludowego, zapewne z XVI/XVII wieku. Jest
wzmiankowana w 1579 roku. Wewnątrz miała czarkę kamienną na wodę
święconą. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ołtarz
główny – barokowy pochodził z 1666 roku, poświęcony w
1675, dwukondygnacyjny, z dwoma aniołkami barokowymi. Po bokach
znajdowały się ornamenty akantowe z XVIII wieku. W środkowej części
był tryptyk malowany na deskach zapewne z XVI lub XVII wieku,
przemalowany w późniejszych czasach. W środku była Matka Boska z
Dzieciątkiem na złotym tle. Na skrzydłach po lewej stronie była
św. Katarzyna Aleksandryjska i św. Małgorzata, na odwrocie był
uszkodzony obraz Ecce Homo, po prawej stronie zaś św. Barbara i św.
Dorota, a na odwrocie Matka Boska Bolesna. W górnej kondygnacji były
obrazy: w środku św. Marcin z żebrakiem z datą 1666 roku i
sygnaturą, na skrzydłach św. Piotr i św. Paweł. Antependium było
kamienne sarkofagowe.
|
Ołtarz
boczny od północy miał charakter prowincjonalnego baroku. Był
dwukondygnacyjny, górny obraz na desce barokowy z XVII wieku
przedstawiał św. Barbarę.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ambona
była z baldachimem i schodkami – barokowa, zapewne z połowy
XVII wieku. Została odnowiona i uzupełniona z obrazami czterech
ewangelistów, malowanymi przez K. Prischnitza w 1934 roku. Ostatnio
odnowiona w 1964 roku.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Cała świątynia została odnowiona w latach 1904 i 1906, a w następnym
roku odnowiono wieżę. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Materiały
źródłowe :
http://lacza.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=52&Itemid=46
www.kuria.gliwice.pl
Czesław
Thullie - "Zabytki architektoniczne województw katowickiego i
opolskiego" Katowice 1969
dr
Jerzy Dobrzycki - „Kościoły drewniane na Górnym Śląsku”
Kraków 1926
Ruszczyk
G., Kościoły na Śląsku z XV i początku XVI wieku,
Warszawa 2012
P.Siemko
- "Nieistniejące kościoły Górnego Śląska"
Wikipedia
Zdjęcia:
Fotografia
kościoła z 1929 roku – F.Schydlo – „Gleiwitzer
Heimatblatt”
"Die
Bau- und die Kunstdenkmäler
des Kreises Tost-Gleiwitz" - Breslau 1943 - praca zbiorowa
zdjęcia
współczesne - nr 1 - moje własne :) ; pozostałe
- www.lacza.pl - serdeczne podziękowania
dla autorów strony za udostępnienie
|
|
|
|
|
|
|