Cmentarz żydowski w Lesku

 

    

   Cmentarz żydowski w Lesku został założony przed 1548 r., na wzgórzu położonym nieopodal synagogi. Do dziś na powierzchni 3 ha zachowało się około dwóch tysięcy nagrobków – w tym dwadzieścia dziewięć z szesnastego wieku i czterdzieści dwa z osiemnastego wieku. Jest to największy w Polsce zespół tak starych nagrobków żydowskich, jednocześnie pod względem liczby ocalałych macew – najlepiej zachowany cmentarz wyznania mojżeszowego w województwie podkarpackim.

   Najstarsze macewy można odnaleźć na zboczu wzgórza, po jego północno-wschodniej stronie. Są to kamienne, dość prymitywnie obrobione płyty, z inskrypcjami rytymi surową, archaiczną czcionką, bez symbolicznych płaskorzeźb w naczółkach. Pochyłe ukształtowanie terenu sprawiło, że zdecydowana większość nagrobków uległa przemieszczeniu i nie znajduje się w miejscu właściwego pochówku. Pod koniec XX wieku wykonano szczegółową inwentaryzację tej części nekropolii. Najstarszy zidentyfikowany nagrobek upamiętnia Elizera syna Meszulama, zmarłego w dniu 11 września 1548 roku. 

   Na szczycie wzgórza znajduje się około półtora tysiąca nagrobków, stawianych tu od osiemnastego wieku. Mimo zniszczeń, wyraźny jest rzędowy układ pochówków, a na niektórych pomnikach widoczne są jeszcze ślady polichromii, jakimi ozdabiano kiedyś żydowskie nagrobki. Znajdują się tu groby leskich rabinów, tu także pochowano między innymi cadyka Menachema Mendla Horowica z Rozwadowa, ojca znanego cadyka Naftalego Cwi Horowitza. Podczas drugiej wojny światowej na cmentarzu naziści dokonywali egzekucji osób pochodzenia żydowskiego. Ofiary Zagłady upamiętnia pomnik, odsłonięty tu w dniu 1 września 1996 r.

   Po wyzwoleniu w narożniku cmentarza od strony synagogi dokonywano pochówków żołnierzy Armii Czerwonej. Ich szczątki zostały później ekshumowane i przeniesione na cmentarz wojskowy do Baligrodu. W latach PRL na cmentarza planowano urządzić ogród botaniczny. Dziś teren nekropolii jest ogrodzony. Na cmentarzu co pewien czas różne organizacje przeprowadzają podstawowe prace porządkowe.

   Wstęp na cmentarz jest płatny, klucz do bramy udostępnia rodzina mieszkająca po drugiej stronie ulicy. 

 

wirtualny sztetl