|
Za
cerkiew łemkowską „stylowo czystą” uważano taką budowlę,
która odpowiada następującej najkrótszej charakterystyce: jest trójdzielna,
z szerszą i wyższą nawą, dachami namiotowymi łamanymi, z wieżyczkowymi
zwieńczeniami oraz izbicową wieżą od zachodu. Cerkwie te są trójdzielne,
zgodnie bowiem z kanonem architektury cerkiewnej świątynie mają być
przypomnieniem wszechświata, w którym prezbiterium jest miejscem dla
Boga, nawa – dla ludzi którzy do niego dążą oraz babiniec dla błądzących,
grzesznych i kobiet „nieczystych”. Cechą wyróżniającą
jest spiętrzenie poszczególnych elementów jej bryły, postępujące
od wschodu ku zachodowi – od prezbiterium, przez nawę ku wieży. Te
modelowy wzór przestał w pewnym momencie być powielany, a jego
miejsce zajęły świątynie inaczej kształtowane.
Cerkwie umieszczano z zasady na niewielkich wzniesieniach harmonijnie
wpisując w krajobraz, a wokół gęsto sadząc drzewa. Teren z
przyległym najczęściej cmentarzem ogrodzony był kamiennym murem bądź
płotem z bali z bramką wejściową. Świątynie maja konstrukcję zrębową,
wieże słupowo-ramową, zwieńczeniem wieży o zawsze lekko pochyłych
ścianach najczęściej była izbica.
Kopuły,
zadaszenia, wieżyczki, hełmy, dachy, ściany cerkiewne i wieżowe
podbijano gontem. Pierwotnie do cerkwi prowadziło jedno wejście od strony
zachodniej. Ciekawą cechą najstarszych drewnianych cerkwi łemkowskich
jest umieszczenie otworów okiennych w ścianach nawy i prezbiterium
tylko od strony południowej.
Charakterystyczne dla łemkowskiego budownictwa
drewnianego są cztero- lub ośmiopołaciowe tzw. kopuły namiotowe. Ich
wielkość uzależniona jest od wielkości pomieszczeń nad którymi
się znajdują. Kopuły wieńczą smukłe, baniaste hełmy z
pseudolatarniami. Nad baniastymi hełmami górują najróżniejsze w
formach kute, stalowe krzyże.
|