Kameduli to
mnisi benedyktyńscy realizujący ideały reformy zapoczątkowanej
przez Romualda z Rawenny. Nazwa pochodzi od Campo di Maldoli,
(Campus Maldoli), czyli Pola Maldolego położonego w dolinie w
pobliżu Arezzo, gdzie, według tradycji, Romuald z Rawenny
wybudował pierwszy monaster i pustelnię.
Pierwsi
uczniowie św. Romualda przybyli do Polski już w XI wieku. Byli
to mnisi pustelnicy Jan i Benedykt – zamieszkali oni w
pustelni w Międzyrzeczu razem z towarzyszami. W listopadzie 1003
roku pogańscy chłopi napadli na klasztor ograbili go i
wymordowali zakonników. Powstanie następnych pustelni wiąże się
z ruchem kontrreformacji. Eremy budowali i uposażali dobrami
ziemskimi fundatorzy (królowie, magnaci i szlachta), którzy również
dbali, aby klasztor miał zapewnione warunki do bytowania.
Fundowanie pustelniczych tworzenie wspólnot pustelniczych trwało
w Polsce przez okres około 140 lat. Powstały wówczas następujące
pustelnie kamedulskie:
1. Pustelnia Srebrnej Góry
na krakowskich Bielanach (Eremus Montis Argentini), ufundowana
przez Mikołaja Wolskiego. Pierwsi kameduli przybyli do fundacji w
roku 1605
2. Pustelnia Złotego Lasu
w Rytwianach (Eremus Silva Aurea). Fundacja ta powstała w roku
1624 za panowania Zygmunta III Wazy a jej fundatorem był Jan
Magnus Tęczyński.
3. Pustelnia Królewskiej
Góry na warszawskich Bielanach (Eremus Mons Regius). Fundacja była
wotum wdzięczności króla polskiego Władysława IV Wazy za
uzyskaną koronę i odniesione zwycięstwa (1639)
4. Pustelnia Góry Pokoju
w Pożajściu na Litwie (Eremus Mons Pacis). Powstała w roku 1662
dzięki fundatorowi Krzysztofowi Zygmuntowi Pacowi, Kanclerzowi
Wielkiemu Litewskiemu.
5. Pustelnia Pięciu Braci
Męczenników na Sowiej Górze w Bieniszewie (Eremus Quinque
Martyrum). Inicjatorem powołania do istnienia tej pustelni był
o. Sylwan Jan Boselli (1663)
6. Pustelnia Wyspy
Wigierskiej w Puszczy Sudawskiej na Suwalszczyźnie (Eremus Insula
Vigrensis). Utworzona z fundacji króla Jana II Kazimierza w 1667
roku.
7. Pustelnia Margrabska w
Szańcu koło Pińczowa (Eremus Marchionalis). Fundatorem był
margrabia Józef Władysław Gonzaga Myszkowski z Mirowa,
kasztelan sandomierski.
8. Pustelnia Świętego
Krzyża w Milatynie koło Lwowa. Inicjatorką powstania pustelni
była Teresa z Kraśnickich Łączyńska (1738)
16 czerwca
1820 roku, na mocy ustawy o zniesieniu klasztorów, dokonano
kasaty konwentu w Rytwianach. Ostatni czterej zakonnicy przebywali
w pustelni do 1825 roku, kiedy to przeniesiono ich do eremu
warszawskiego.
W 1925 roku
podjęto jeszcze jedną próbę przywrócenia dawnego stanu. Do
klasztoru powrócili kameduli. Jednak stan opuszczonych od lat
zabudowań uniemożliwiał zamieszkanie w nich. Z tego też powodu
w rok później zakonnicy zostali z polecenia przełożonych odwołani.
W 1935 roku świątynia stała się kościołem parafialnym dla
mieszkańców Rytwian, Kłody i okolicznych wiosek. Po II wojnie
światowej reaktywowano, oprócz istniejącego na krakowskich
Bielanach, erem bieniszewski.
Klasztor
zachował się w formie prawie nie zmienionej w stosunku do
pierwotnego założenia. W kryptach pod kościołem znajdują
się groby zakonników, w kapitularzu grobowiec rodziny Radziwiłłów,
a w podziemiach kaplicy p.w. św. Romualda sarkofag Stanisława Łukasza
Opalińskiego. Ołtarz główny klasztoru zdobi obraz
przeora rytwiańskiego klasztoru w latach 1623–1632
Venanto da Subiaco. Między 1717 a 1719 rokiem architekt Giovanni
Spazzio wzmocnił fundamenty pod kościołem. Równolegle, obok
prac budowlanych, odnowiono również malowidła w świątyni. Ich
restauracja powierzona została malarzowi Karolowi de Prevot.
Osobliwością Klasztoru jest ukryta w jednej z szaf unikatowa w
skali kraju figura woskowa (pośmiertna maska), Anny Dziulanki
– pół Włoszki niskiego stanu, wybranki magnata Opalińskiego,
który stracił dla niej głowę, narażając na szwank reputację
jednego z najznaczniejszych rodów ówczesnej Rzeczpospolitej.
|