Gliwickie organy i ich twórcy

Gliwickie organy kościelne i ich twórcy

Do przygotowania tego materiału zainspirowała mnie niedawna wizyta naszego stowarzyszenia w działającej od 141 lat firmie Rieger&Kloss w Krnovie. Wizyta, którą sama załatwiałam, a w której nie dane mi było uczestniczyć, czego do dziś nie mogę odżałować.

Starałam się zebrać i przedstawić w skrócie dostępne informacje na temat gliwickich organów i ich twórców. Mnogość zachowanych zabytkowych instrumentów była jedną z przyczyn dla których w Gliwicach od roku 1990 ma miejsce międzynarodowy festiwal organowy pod nazwą „Dni Muzyki Organowej”. Zainteresowani tematem powinni też koniecznie odwiedzić Muzeum Organów Śląskich założone z inicjatywy prof. Juliana Gembalskiego przy Akademii Muzycznej w Katowicach.

Z cennych instrumentów najwięcej zachowało się dzieł wspomnianej na wstępie firmy Rieger & Kloss (wcześniej „Gebrüder Rieger”). Możemy je podziwiać w sześciu gliwickich kościołach.^2]W samych Gliwicach działało również paru organmistrzów, z których na plan pierwszy wysuwa się Ernst Kurzer, spotykamy również nazwiska Carla Volkmanna i ..Neumanna.

INFORMACJE O ORGANMISTRZACH I FIRMACH ORGANMISTRZOWSKICH
		ZACHOWANE INSTRUMENTY
	Rieger & Kloss – Krnov (Karniów) wcześniej „Gebrüder Rieger”, Jägerndorf	6 + ORGANY W KOZŁOWIE
	Carl Berschdorf – Neisse (Nysa)	4
	Carl Berschdorf – Neisse (Nysa)	4
	Ernest Kurzer – Gliwice	3
	Klimosz i Dyrszlag – Rybnik wcześniej Heinrich Dürschlag	1
	Klimosz i Dyrszlag – Rybnik wcześniej Heinrich Dürschlag	1
	Richard Landau – Świdnica	2
	Sauer	1
	Moritz Robert Müller – Wrocław	-
	Carl Volkmann – Gliwice	-

GALERIA INSTRUMENTÓW uzupełniana będzie sukcesywnie
MIASTO GLIWICE

kościół p.w. Wszystkich Świętych	katedra p.w. św. Piotra i Pawła	kościół p.w. Św. Krzyża	kościół p.w. Chrystusa Króla

kościół p.w. Bartłomieja stary	kościół p.w. Bartłomieja nowy	kościół p.w. św. Barbary	kościół p.w. Wniebowzięcia NMP

kościół p.w. św. Michała	kościół p.w. NSPJ	kościół Zbawiciela – ewangelicki
...
DZIELNICE
ŁABĘDY

kościół p.w. Wniebowzięcia NMP	kościół p.w. św. Jerzego	kościół p.w. św. Anny	kościół ewangelicki

Wójtowa Wieś	Stare Gliwice	Brzezinka	Ligota Zabrska

kościół p.w. św. Antoniego	kościół p.w. św. Gerarda	kościół p.w. św. Jadwigi	kościół p.w. św. Józefa
Ostropa	Bojków	Sośnica

kościół p.w. Św. Ducha	kościół p.w. Narodzenia NMP	kościół p.w. MB Wspomożenia Wiernych

Zestawienie gliwickich instrumentów stan z 2008 roku

wg Łoś M.; Instrumentarium organowe Gliwic....str.217 ^2]

+ uzupełnienia 2014

KOŚCIÓŁ	BUDOWNICZY				CZAS POWSTANIA	STAN ZACHOWANIA
kościół p.w. Wszystkich Świętych						spłonęły 1601
						spłonęły 1711
						wykorzystane w kolejnych
	Johann Neumann				1832	??
	Moritz Robert Müller				1849 (1852)	rozebrane
	Rieger				1941 (1943)	istniejące, stan bdb
katedra p.w. św. Piotra i Pawła	Ernst Kurzer				1899	wykorzystane w kolejnych
	Rieger				1936	kapitalny remont w 2009 roku
kościół p.w. Św. Krzyża						?? (pozytyw)
	Weiss				1821	??
					1903	wykorzystane w następnych
	Klimosch & Dürschlag				1925	wskazany remont
kościół p.w. Bartłomieja stary					XVII w.	??
	Hawel ? / Haas ?				ok. 1850	nieużywane, wskazana konserwacja
kościół p.w. Bartłomieja nowy	Paul Berschdorf				1911	istniejące, stan db
kościół p.w. Chrystusa Króla			Berschdorf		XIX w. / 1935	przeniesione do Katowic
	Carl Berschdorf				1943	istniejące, stan db
kościół p.w. św. Barbary	Carl Volkmann				1859	wykorzystane w kolejnych
	Kurzer	Sauer		Biernacki	1908 / 1922 / 1951	wskazany remont
kościół p.w. Wniebowzięcia NMP	Rieger				1927	rozebrane, została szafa
	Kleuker ???				przywiezione 2003
kościół p.w. św. Michała	Sauer				1923 / 1931	istniejące, stan db
kościół p.w. NSPJ stary	Richard Landau				1925	stan b. zły, nieczynne od 2001
kościół p.w. NSPJ nowy	Verschüren				ok. 1970	przywiezione z ...
kościół p.w. św. Jana Chrzciciela	?		Berschdorf
kościół p.w. Narodzenia NMP						spalone 1968
kościół p.w. Matki Boskiej Kochawińskiej	Klais				1948 / 2007	przywiezione z Essen
kościół p.w. św. Rodziny					przed 1960	rozebrane przed 1980
kościół Zbawiciela – ewangelicki	Ernst Kurzer				1902	istniejące, stan db
s. Boromeuszki	Spiegel				1908 / 1968	istniejące, stan db
Konwikt	Ernst Kurzer				po 1903	??
Łabędy – kościół p.w. Wniebowzięcia NMP					przed 1679
	Scheffler ?				1719	wykorzystana szafa
	Schlag				pocz. XX w.	istniejące, stan db
Łabędy – kościół p.w. św. Jerzego	Rieger		Kaczmarczyk		1929 / 1950 / 2002	przeniesione z kaplicy sióstr Notre Dame
Łabędy – kościół p.w. św. Anny	Landau				1926 / 1989	istniejące, stan db
Łabędy – kościół ewangelicki	Ernst Kurzer				1902	istniejące, stan db
Stare Gliwice – kościół p.w. św. Gerarda	Thumich / Franke / Zasada				1961 - 1968	nieczynne od 1993
Brzezinka – kościół p.w. św. Jadwigi					przed 1719	??
					między 1778-1807	??
	Ernst Kurzer				1899	częściowo wykorzystane
	Zasada				1976	istniejące, stan db
Ligota Zabrska – kościół p.w. św. Józefa	Rieger					istniejące, stan db
Wójtowa Wieś – kościół p.w. św. Antoniego	Carl Berschdorf				1936	istniejące
Ostropa – kościół p.w. św. Jerzego					XVII w.	??
Ostropa – kościół p.w.św. Ducha	Rieger				1927	istniejące, stan db
Bojków – kościół p.w. Narodzenia NMP					przed 1697	??
					1881	??
	Rieger				1913	istniejące, remont 2010/2011
Sośnica – kościół p.w. MB Wspomożenia Wiernych	Rieger ?	Miklis		Cichoń	przed 1911 / po	istniejące, stan db

Materiały źródłowe:

Burgemeister L.; Der Orgelbau in Schlesien; 1973

Kloss E., Rode H., Eberle H.; Die Bau- und die Kunstdenkmäler des Kreises Tost-Gleiwitz; Breslau 1943

Krause W.; Grundriss eines Lexikons bildener Künstler und Kunsthandwerker in Oberschlesien von den Anfangen bis zur Mitte des 19.Jahrhunderts; Oppeln 1933

Łoś M.; Instrumentarium organowe Gliwic. Organy w świątyniach i instytucjach kościelnych czterech dekanatów gliwickich; praca dyplomowa pod kierunkiem J.Gembalskiego, Katowice 2008

www.organy.art.pl

Tekst i zdjęcia współczesne: Małgorzata Malanowicz

Zdjęcia z Krnova: Krystyna Koch

Zdjęcia archiwalne:

Gliwice 2014